BLOWN AWAY DOOR DE MEIDEN (EN HUN MEVROUW)

Gezien 16 december Stadsschouwburg Amsterdam

Verbluft zat ik in mijn stoel gedrukt en na drie maal applaus halen door de acteurs realiseerde ik me dat ik niet was gaan staan. Bij deze nog een staande ovatie voor Thomas Cammaert, Chris Nietvelt en Marieke Heebink die respectievelijk mevrouw en de meiden Solange en Claire spelen.

De voorstelling De Meiden, geschreven door Jean Genet in 1947 is geregisseerd door de eigenzinnige Katie Mitchell die in 2015 festival Brandstichter in de Stadsschouwburg domineerde met zes van haar producties. Mitchell richt haar aandacht consequent op de vrouwelijke ervaring en perceptie. Enerzijds kan haar werk worden omschreven als conceptueel en anderzijds door een ver doorgevoerd naturalisme gebaseerd op de methode van Stanislavski. Het laatste was direct te herkennen door het realistisch decor en de zeer gedetailleerde handelingen die de meiden uitvoeren om zich te transformeren om hun rollenspel uit te voeren. Het conceptuele blijkt na verloop van tijd als het niet alleen gaat over Claire en Solange, maar over alle ongelijkwaardige betrekkingen waarbij uitbuiting en onderwerping een grote rol spelen en wat in verschillende vormen dagelijks in onze maatschappij plaatsvindt.

De kracht van het stuk is het hyperrealisme van de acteurs en de vormgeving waardoor de extreme verhoudingen binnen de relaties uitvergroot worden. Het psychologische spel wat tussen de zussen speelt is, mijns inziens, niet alleen ingegeven door de machtsverhouding die ze uitleven ten opzichte van mevrouw (Cammaert), maar ook die tussen hen twee speelt. Solange (Nietvelt) slaat zich er al redderend doorheen, houdt haar emoties voor zich maar laat de angst regeren. Claire (Heebink) daarentegen is feller, ondernemender en heeft minder te verliezen. Dat ze minder te verliezen heeft wordt mede bepaald door haar ziekte, ze heeft tuberculose. Beiden willen ze de regie over hun leven (terug) en vinden die in het rollenspel wat ze spelen om de onderdrukking en vernedering het hoofd te bieden. Tijdens de transformatie is de verstikking en dreiging voelbaar. De voortdurende soundscape draagt daar doeltreffend aan bij. Heebink wordt mevrouw en Nietvelt kleedt zich als Claire consciëntieus doorgevoerd in elk aspect. Ze hebben een vaste volgorde in hun rollenspel die ze scènematig uitspelen. Muziek, licht en attributen worden stelselmatig herhalend ingezet om hun scènes kracht bij te zetten. Het doel is vermoorden van mevrouw, en zo snel mogelijk. Mevrouw mag er niet achter komen dat Claire correspondentie onderschept heeft tussen haarzelf en haar minnaar die Claire informatie gaf over de criminele activiteiten van de minnaar. Ze heeft de politie een brief gestuurd in het handschrift van mevrouw waardoor hij nu vast zit.

Als mevrouw thuiskomt, zijn de meiden hun onderdanige zelf en geven ze hun plan vorm door thee te schenken met pillen erin. Hoe dit vervolgens uitpakt zou ik gaan bekijken en ervaren, omdat het de ultieme vorm van zelfbeschikking laat zien die om compassie schreeuwt als je het mee beleeft.

Cammaert geeft mevrouw een extra dimensie door verweving van het genderthema met de andere thema’s in het stuk die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. In onze door mannen gedomineerde maatschappij is onderdrukking en onderwerping van vrouwen door diezelfde mannen een (nog steeds) heftig punt in diverse debatten. De acceptatie van transgenders, travestieten, drag queens  enzovoort staat ook nog in de kinderschoenen. Het verhaal achter dit personage is een andere laag die de voorstelling meer diepte geeft. Waarom kleedt mevrouw zich zo, waarom zijn al deze lagen nodig om zich te kunnen presenteren en verhouden tot de buitenwereld. Het is buitengewoon intiem dat Solange en Claire hier getuige van zijn en tegelijkertijd betekenen de meiden niets. Maar waar komen de Poolse Solange en Claire vandaan en waarom kunnen zij niet anders dan zich  laten vernederen door mevrouw? Zij leven in tegenstelling tot mevrouw geïsoleerd en kunnen nergens anders heen.

Genet maakte zich hard voor en schreef over mensen aan de rand van de samenleving. Mitchell geeft door deze regie de mensen zonder stem een stem door de stoet die langs trekt aan het eind en door De Meiden van Genet weer een gezicht te geven via Nietvelt en Heebink die op de toppen van hun kunnen iedere levenszucht, alles wat hen staande houdt, een plek geven en tonen aan elkaar (en ons).

Oklaski (applaus in het Pools).

https://tga.nl/voorstellingen/de-meiden/speellijst